Editörden

Ticaret Şirketleri ve Ekonomik Çıkar Grupları¹  Hakkında Revize Edilmiş Yeknesak Kanun ("Revize Yeknesak Kanun") 30 Ocak 2014 tarihinde OHADA²  Bakanlar Kurulu tarafından kabul edilmiştir. 17 Nisan 1997 tarihli Yeknesak Kanun'un yerine geçen Revize Yeknesak Kanun, 4 Şubat 2014 tarihli OHADA Resmi Gazetesi'nde yayımlanmıştır. Revize Yeknesak Kanun, 5 Mayıs 2014 tarihinden itibaren OHADA Üye Ülkeleri’nden³ herhangi birinde kurulmuş olan şirketlere uygulanır. Revize Yeknesak Kanun'un yürürlüğe girmesinden önce kurulan şirketlerin, iki yıl içerisinde esas sözleşmelerini Revize Yeknesak Kanun hükümlerine uygun olarak güncellemesi gerekmektedir. Söz konusu şirketler hakkında, esas sözleşmeleri güncellenene kadar eski Kanun'un hükümleri uygulanmaya devam edecektir.

Revize Yeknesak Kanun ile getirilen değişiklikler üç ana konu üzerinde yoğunlaşmaktadır:

• Yeni bir kurumsal düzen: mevcut Société Anonyme ("SA"; Anonim Şirket)'in yanı sıra yeni şirket türü olarak Société par Actions Simplifiée ("SAS"; Basitleştirilmiş Anonim Şirket)'in getirilmesi, Revize Yeknesak Kanun ile meydana gelen şüphesiz ki en büyük değişikliklerden biridir.
   
• Yeni menkul kıymetler çeşitleri: imtiyazlı hisselerin oluşumu, çalışanlara bedelsiz hisse tahsis etme imkânı ve SAS'a karma menkul kıymetler düzenleyebilme imkânını tanıma, yenilik getirilen bir başka alandır.
   
• Daha açık hükümler: mevcut hükümler açıklığa kavuşturulmuş ve birtakım önemli değişiklikler yapılmıştır.

Yeknesak Kanun'un şirketlere ilişkin katı uygulaması devam etmektedir. Ancak, bu uygulamalar, bazı durumlarda uygulanan standartlarla aradaki tutarlılığı sağlamak adına hafifletilmiştir. Örneğin, daha önce Yeknesak Kanun hükümlerinin kamu düzeninden olduğunu ve bu sebeple emredici olduğunu (ikame ve ilave hükümler için açıkça izin verilen haller hariç olmak üzere) ifade eden 1997 tarihli Yeknesak Kanun'un 2. maddesi hafif bir değişikliğe uğramıştır. Revize Yeknesak Kanun'un yeni 2. maddesi, esas sözleşmenin, ikame ve ilave hükümler için açıkça yetkilendirildiği haller hariç olmak üzere, Revize Yeknesak Kanun'u ihlal edemeyeceği şartını getirmiştir. 1997 tarihli Yeknesak Kanun, SA için bir düzineden fazla olmayan istisna içermekteydi.  

Bu derecede katı bir tutum, hukuki işlemlerin kesinliğini garantiler niteliktedir. Yeknesak hukuk, iç hukuk kurallarının müdahalesinden etkilenmeyen kurallar bütünü olarak tanımlanır ve bu yüzden şirketler hukukuna dayanak oluşturan medeni hukuk ve ticaret hukuku kurallarından ayrı değerlendirilir. Bu itibarla, Yeknesak hukuk, harici yorum dayanağı olmayan, hâkimin takdir yetkisini kısıtlayan ve ekonomik paydaşlar için hukuki kesinlik sağlayan bir normatif hukuk kuralıdır.

Revize Yeknesak Kanun'a ilişkin olarak aşağıdakileri de eklemek gerekir:

• Revize Yeknesak Kanun, şirketlerin faaliyetleri hususunda hâkimlerin ve iç hukukun rolünü özellikle iki alanda güçlendirmektedir. Öncelikle, şirketlerin gerçekleştirdikleri işlemlerin geçersiz sayılmasına ilişkin olarak, Revize Yeknesak Kanun, bu konuda açık bir kanun hükmünün bulunması veya “genel olarak sözleşmelerin geçersizliğini düzenleyen hükümlerinin” uygulama alanı bulması veya “yetkili mahkeme tarafından emredici addedilen esas sözleşme hükümlerinin ihlal edilmesi” durumunda, söz konusu işlemlerin geçersiz kılınabileceğini öngörmektedir.  İkinci olarak, Revize Yeknesak Kanun, hâkim tarafından hükmedilen geçici hukuki koruma önlemleri ve ihtiyati tedbirlere ilişkin, yönetim denetimine ek olarak, yetkili mahkemenin artık iki farklı önleme daha karar verebileceğini öngörmektedir. Şöyle ki, mahkeme, haklarını kötüye kullanan azınlık veya eşit hisselere sahip hissedarları temsil etmek ve “onlar adına oy kullanmak” üzere bir ad hoc (konuya özel) temsilci atanması ve şirketin olağan faaliyeti “imkânsız haldeyken” kurumsal meselelerin yönetimini geçici olarak sağlayan kayyım atanması konusunda yetkilendirmiştir. Bu hükümlerin mahkemeler tarafından ne şekilde uygulanacağı ilgi ile beklenmektedir.
   
• Buna karşılık, Revize Yeknesak Kanun, hissedarlar sözleşmesi gibi, esas sözleşmenin uygulanmadığı ve dolayısıyla ilgili ülkenin iç hukukunun uygulandığı sözleşmeleri, geçerliliğini kısıtlayarak, bu sözleşmelerin istisnasız olarak Revize Yeknesak Kanun hükümleri ile uyumlu olması gerektiğini öngörür. Ayrıca, Revize Yeknesak Kanun işbu sözleşmelerin uygulanabileceği meseleleri tahdidi olmadan sıralar: hissedarlar arasındaki ilişkiler, şirket organlarının oluşturulması, ticari işlerin yürütülmesi, sermayeye katılım, hisse senetlerinin devri.
   
• Bir SA'ya uygulanan hükümlerin katı doğasına karşı, bir SAS’a ilişkin hükümler önemli biçimde esnektir ve bu bakımdan, hukukçuların yaratıcılık göstermelerine imkân vermektedir. Ancak, şirketin esas sözleşme hükümlerinden birinin Revize Yeknesak Kanun tarafından onaylanan çerçeveyi aşması halinde, söz konusu hükmün ilgili ülkenin iç hukukunda sözleşmelerin geçersizliğine ilişkin düzenlemeler uyarınca incelenmesi gerekecektir.

__________

• Revize Yeknesak Kanun’da SAD
• Yeni Hisse ve Menkul Kıymetler
• Sermaye Şirketleri Rejimine İlişkin Getirilen Açıklamalar ve Yenilikler

__________

1. Ekonomik çıkar grupları, benzer ekonomik menfaatler etrafında toplanmış ve bu bağlamda ortak stratejiler geliştirerek çözüm önerileri sunan, birlikte hareket eden birden fazla üyenin meydana getirdiği, çoğunlukla tüzel kişiliği haiz olmayan gruplar olarak nitelendirilebilir.

2. L'Organisation pour l'Harmonisation en Afrique du Droit des Affaires, 17 Ekim 1993 tarihinde, ülkelerin ticaret hukuku sistemleri ve iş hayatına ilişkin kurumlar arasında bütünsellik yaratmak amacıyla imzalanan bir antlaşma ile kurulmuş ve günümüzde 17 Orta ve Batı Afrika ülkesinin üye olduğu organizasyondur.

3. OHADA Üye Ülkeleri: Benin, Burkina Faso, Çad, Ekvator Ginesi, Fildişi Sahilleri, Gabon, Gine, Gine Bissau, Kamerun, Komorlar Birliği, Kongo Cumhuriyeti, Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Mali, Nijer, Orta Afrika Cumhuriyeti, Senegal, Togo.